Huyện Hà Trung - xã Hà Lai, với đặc thù là một xã thuần nông, nghề sản xuất chính của nhân dân là trồng lúa nước và chăn nuôi nơi đây với thổ nhưỡng và khí hậu đặc biệt đã sản sinh ra nhiều thứ gạo thơm ngon nổi tiếng. Để rồi gạo ngon từ đồng, thêm chiếc lá dong trong vườn, miếng thịt lợn chợ quê, qua bàn tay tài khéo của những người phụ nữ đã tạo nên chiếc bánh lá đậm đà dư vị.
Từ những sản phẩm nông nghiệp do chính tay mình làm ra, các thành viên HTX Hà Lai đã kết hợp để chế biến thành món bánh lá trứ danh nơi đây. Ai đã một lần được thưởng thức món bánh lá Hà Lai đều không thể quên hương vị thơm ngon, đậm đà của món bánh này.
Xưa kia, món bánh đặc sản này thường được người dân làm vào những dịp lễ Tết, giỗ chạp, cưới hỏi hay những sự kiện quan trọng, đặc biệt. Ngày nay, để đáp ứng nhu cầu thị trường nên món ngon này đã trở nên phổ biến và được người dân nơi đây sản xuất hàng ngày.
Cách thức làm bánh rất đơn giản nhưng bí quyết để có được chiếc bánh ngon thứ thiệt thì duy chỉ có các thành viên HTX Hà Lai mới nắm được. Gạo làm bánh thường là gạo Xi 23, loại dẻo và thơm nhất, được chọn lọc kỹ càng sau mỗi vụ thu hoạch và được người dân cẩn thận bảo quản riêng để dùng làm bánh. Gạo được ngâm trong nước lạnh trong khoảng từ 2 - 3h thì đem xay nhuyễn thành bột. Bột vừa xay xong sẽ được đặt lên bếp, khuấy đều tay cho đến khi nồi bột gạo dẻo...
Để góp phần tạo nên món ngon trứ danh này không thể thiếu nhân chất lượng. Nhân bánh được làm từ thịt ba chỉ, hành khô, mộc nhĩ được tẩm ướp đều tay với gia vị (muối, tiêu bắc,...) cho mùi thơm nồng. Chiếc bánh được những người thợ khéo léo gói trong lá dong. Sau khi gói, bánh được xếp ngay ngắn và đồ hơi đến chín.
Từ xưa, nơi đây trên mâm cỗ ngày tết cổ truyền hay những ngày lễ trong năm, tuy có rất nhiều thức ăn ngon nhưng luôn có thêm đĩa bánh lá bốc khói nghi ngút, thơm lừng mùi hành mỡ, lá dong thật hấp dẫn. Thưởng thức món bánh lá dẻo thơm chấm với nước mắm ngon, mới hiểu vì sao bánh lá Hà Lai lại trở thành món ăn đặc sản truyền thống của vùng quê xứ Thanh này.
Được biết, để đảm bảo nguồn nguyên liệu đầu vào, HTX (hiện có 35 thành viên) đã đứng ra liên kết với các hộ dân để sản xuất lúa Xi 23 trên diện tích 60 ha và trồng lá dong 8,5 ha, chủ động nguyên liệu làm bánh. Đồng thời, HTX ký hợp đồng với các cơ sở giết mổ trong huyện lấy nguồn thịt lợn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm cung cấp cho các cơ sở làm bánh. HTX cũng quản lý chặt khâu sản xuất của từng cơ sở làm bánh; hỗ trợ tín chấp cho các hộ vay vốn ngân hàng đầu tư mua lò hấp bánh, máy hút chân không đóng gói sản phẩm,...
Nhờ những nỗ lực không ngừng, năm 2021, bánh lá Hà Lai được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao cấp tỉnh. Đây là một bước ngoặt ghi nhận công sức gìn giữ truyền nghề, thu hút lao động nông thôn tại địa phương của HTX.
"Sau khi sản phẩm được công nhận OCOP 4 sao, HTX đã đầu tư vào nhãn dán, bao bì, logo, tem truy xuất nguồn gốc,... đẹp mắt để đáp ứng thị hiếu khách hàng, xây dựng trang web “banhlahalai.vn”, chú trọng công tác quảng bá thông qua tham gia các gian hàng giới thiệu sản phẩm OCOP, hội chợ trong và ngoài tỉnh...", Giám đốc Nguyễn Thị Lý thông tin.
Được biết, trên địa bàn xã Hà Lai hiện có hơn 10 hộ (cơ sở) sản xuất thường xuyên có quy mô lớn mang thương hiệu Bánh lá Hà Lai, đảm bảo các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm. Mỗi chiếc bánh được bán với giá từ 3.000 – 5.500 đồng. Bánh được sản xuất theo đơn đặt hàng và có thể phục vụ theo nhu cầu của khách nên giá thành cũng dao động. Trung bình mỗi tháng, HTX bán ra thị trường từ 30.000 - 50.000 sản phẩm, tạo việc làm thường xuyên cho gần 200 lao động địa phương.
Trải qua bao thăng trầm, nghề làm bánh lá ngày càng phát triển, có sự thay đổi để đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng. Chiếc bánh lá của xứ đồng chiêm trũng Hà Lai đã tồn tại trên mảnh đất này suốt hàng trăm năm. Trải qua thời gian, trải qua cả những thăng trầm lịch sử, sản vật nhỏ bé mà chứa đựng bao cơ tầng văn hóa ấy vẫn luôn có mặt trong đời sống của người dân trên mảnh đất này. Để rồi, ngày hôm nay, bánh lá đang dần vươn ra khỏi địa hạt xứ đồng chiêm, khẳng định thương hiệu và chất lượng với người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh
